منشور بازالتی(ماکو، استان آذربایجان غربی)

اگر حرف از خاص ترین ها در ایران باشد، منشور بازالتی ماکودر این لیست جا دارد. صحبت از ستون های سنگی منظم آتشفشانی ای است که هر بیننده ای را مسحور خود می کند.  ادامه مطلب را بخوانید تا از عظمت این جاذبه و چرایی تشکیل آن آگاهی یابید.

ساختاری که در صخره های بازالتی تشکیل می شود شامل ستون هایی به شکل چند وجهی هستند که از شکستگی های سنگی به هنگام انقباض ( سرد شدن گدازه آتشفشانی)  شکل می گیرد. مشاهده ی اتصالات عمودی صخره های بازالتی و ستون های کاملا هندسی آنها بسیار خیره کننده است و همواره آدمی را به شک می اندازد که نکند این ساختار تماما هندسی ساخته ی دست بشر باشد.

منشور بازالتی ماکو

یکی از مشهورترین مکانهای دنیا برای دیدن چنین ستونهایی، داخل و خارج از دره رودخانه کلمبیا و دره کانونیها در امتداد مرز اورگان و واشنگتن در امریکا است. در شکل گیری ساختارهای بازالتی عمدتا پای گدازه های آتشفشانی در میان است. گدازه ها در لایه های ضخیم روی دیواره های سنگی سرازیر می شوند . این لایه ی گدازه آرام آرام خنک می شود و به شکل صخره های بازالتی در می آیند ولی مساله ی اصلی اینجاست که لایه ی رویی به سرعت خنک می شود حال آنکه گدازه ها در لایه های زیرین هنوز گرم هستند. با گذشت زمان و خنک شدن لایه های زیرین انقباض رخ می دهد و چون ساختار سنگ ها فشرده است این انقباض باعث در هم شکسته شدن لایه های رویی می شود. حال اگر در میان این لایه ها رد و اثر ذرات آب یا هر مایع دیگری وجود داشته باشد شکل چند وجهی متفاوتی را انتظار خواهیم داشت.

همچنین شکل سرازیر شدن گدازه ها، شدت فوران آتشفشانی، دمای گدازه و دمای محلی که گدازه ها سرد می شوند نیز در فرم گیری و ابعاد این ستون های سنگی موثر است.

در این شکل ساختار لایه های گدازه ای و مسیر انتقال حرارت تا خنک شدن لایه ها نمایش داده شده است.

جاده دسترسی ماکو-آواجیق از کنار این اثر طبیعی عبور می کند و به همین سبب بازدید از این ستون های بازالتی بسیار آسان است.

نمای دره از بالا

در این شکل می توانید لایه لایه های گدازه را که به ترتیب سرد شده اند به خوبی مشاهده نمایید.

زمانی که از نزدیک این ستون ها را میبینید، بند به بند بودن آن ها کاملا مشهود است.

در بهار چهره مخمل گون اینجا دیدنی باید باشد.

نمایی کلی از دیواره سمت راست دره

با توجه به موقعیت دره، سرازیر شدن گدازه به سمت پایین ملموس است.

فرم شکسته بعضی از ستون ها نمای آن را جذاب تر کرده است.

کمی که محوش می شوی، شک به آن میبری که دست بشر در کار باشد. ولی اینگونه نیست

برای رسدن به ستونها باید تا پایین دره رفته و به آن سوی رودخانه رفت.

در زمان پر آبی رفتن به آن سوی آب جهت از نزدیک دیدن ستون ها توصیه نمی شود.

بدون شرح

اتصالات  ستونی به بازالت محدود نمی شود. این ساختار می تواند در سایر گونه های سنگی که تحت خنک سازی و انقباض قرار می گیرند نیز شکل بگیرد.

در برخی قسمت ها فرسایش باعث از دست رفتن فرم منظم شده.

رودخانه از باران شبهای گذشته کمی گل آلود بود. رفتن به سوی دیگر دره تا پای سنگ تقریبا ۳۰ دقیقه زمان می برد. هر چند که دیدنش از دور هم زیباست.

در پای کوه صخره ها و سنگ های بزرگ احتیاط زیادی می خواهد.

تمام قد ایستاده و در کنارش حس ضعف می کنی.

نمایی نزدیک از چند وجهی های ستونی

بدون شرح

بعضی از ستون ها کاملا از دیواره جدا بود.

نمایی نزدیک از ستون های بند بند

بدون شرح

ابرهای کومولوس هوای خوب بر فراز منشور بازالتی

قاب زیبایی از شگفتی های خلقت

چند نکته:

• در نوشتار این پست از مقاله ای تحت عنوان Geology Word of the Week: C is for Columnar Jointing که در سال ۲۰۱۲ در وب سایت اتحادیه ژئوفیزیک آمریکامنتشر شده استفاده شده است.
• برای دسترسی به این اثر طبیعی کافیس وارد جاد ماکو به آواجیق شوید. ۲۰ کیلومتر بعد از ماکو در سمت راست جاده آن را خوئاهید دید.
• در کنار این اثر چند آلاچیق با چشم انداز زیبای این دره ساخته شده است.

این سفر در راستای شرکت در مسابقه سفرنامه نگاری “ماکوگرام” در مرداد ۱۳۹۷ که به همت تیم گیلگمش و منطقه آزاد ماکو برگزار شد، انجام گرفت و فرصت بسیار خوبی برای ما بود که بار دیگر با تمام وجود این منطقه پر جاذبه را لمس کنیم.

تایم لپس کوتاهی از این ستونهای پیوندی زیبا در نزدیکی ماکو را ملاحظه کنید.

احسان موسوی

هر بار که به نقطه ای از ایران سفر می کنم، بزرگی و تنوع این سرزمین مدهوشم می کند…  ایران تمامی ندارد…