دریاچه نمک خور و بیابانک(استان اصفهان)

توسط احسان موسوی · منتشر شده بهمن 12, 1394 · بروزرسانی شده اسفند 16, 1394

در شرقی ترین نقطه استان اصفهان، جایی تقریبا ۴۰۰ کیلومتر دورتر از شهر اصفهان، در دل کویر یکی از جاذبه ها و چهره های خاص طبیعت ایران به آسانی نمایان است. این شکل از طبیعت در واقع چند ضلعی های نمک(Salt Polygon) است که عموماً در دریاچه های نمک خشکیده دیده می شود. بستر وسیع با چنین الگوی یکنواخت بینظیری همواره مورد توجه گردشگران بوده است.

چندضلعی های نمکی در کویر خور

کویر بزرگ یا دشت بزرگ یکی از وسیع ترین پلایاهای (playa) دنیا را در خود جای داده است. پلایا به زمین های کم ارتفاع پوشیده از گل و خاک رس و نمک که زمانی بستر دریاچه های خشکیده بودند اطلاق می گردد. در واقع زمین هایی در حوضه های بسته بیابانی که معمولا کم ارتفاع تر از نقاط اطراف هستند.

بدون شرح

وسعت و پهناوری این سرزمین ها شگفت آور است.

در دریاچه های نمک طبیعی پدیده ای زیبا با ساختار منظم چندضلعی و به صورت شبکه ای ایجاد می گردد که اصطلاح پلی گون یا چندضلعی(Polygon) نام دارد.

بدون شرح

شروع برآمدگی ها بر روی زمین و ایجاد چندضلعی

زمین نمناک است و هنوز سفیدی نمک بر سطح پدیدار نشده است.

یکی از نظریه ها برای تشکیل این اشکال، تبخیر سطحی است که موجب ایجاد یک جریان پایای آب نمک به سمت بالا می شود و این موجب رسوب نمک در نزدیکی سطح می گردد. این جریان باعث تشکیل یک بستر متخلخل نمکی با شیب غلظت نمک می شود. در واقع پلی گون های نمکی معرفی از سطوح متخلخل خاک رس و نمک هستند که پدیده کریستالیزاسیون نمک در طول نقاط که جریان همرفتی آب نمک وجود دارد ایجاد می شود. پلی گون ها در تمام زمین های پلایا به وفور دیده می شود که بیشتر آن ها نتیجه خیس و خشک شدن مکرر سطوح هستند. همچنین پلی گون ها در اثر انبساط حرارتی و انقباض در طی فرایند کریستالیزاسیون و محلول شدن در زمین های با مقادیر زیاد نمک ایجاد می گردند.

بدون شرح

به سفیدی برف

الگوی زیبای چند ضلعی ها با اشکال متفاوت

زمانی که مقادیر نمک در پلایا کم می باشد، پلی گون ها سخت وسفت هستند وزمانی که مقادیر نمک زیاد می شود پلی گون ها شکننده تر می گردد.

با ایجاد ترک روی زمین آب نمک راحت تر به بیرون می تراود و اینچنین بلورهای زیبای نمک ایجاد می گردد.

پلایای خور تقریبا ۷۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و جاده مواصلاتی خور به طبس از دل این منطقه می گذرد. مسیری که در طول تاریخ گذر از آن دشوار بوده و نیازمند تجربه کاروان ها بوده است. از روستای عروسان به حلوان در نزدیکی طبس جاده ای کم تردد بوده که عملاً از کویر طبقه می گذشته و با توجه به نبود آب و زمین سخت و تیز حاصل از کریستال های چین خورده نمکی بسیاری از آن حذر می کردند مگر آنکه جاده اصلی مورد هجوم راهزنان بوده و نا امن میشده و مجبور به تردد از کویر طبقه می شدند. در سفرنامه آلفونس گابریل که بدون شک یکی از بزرگترین محققین و ماجراجویان گذر از کویرهای ایران بوده در این منطقه توضیحات مفصلی را ارائه کرده است.

همیشه زمین در پلایا و کویر به این همواری نیست. گاهی زمین به شدت شخم خرده و قطعات بزرگ و تیز راه رفتن را بر روی آن عیر ممکن می سازد.

بدون شرح

پیش از رسیدن به این بسترهای خاص کویری کارخانه پتاس در ۴۰ کیلومتری خور به چشم می خورد که برای استحصال پتاس(کلرید پتاسیم) کانالهایی کیلومتری در دل کویر حفر نموده و آب شور این کانال ها با پمپ به حوضچه های تبخیر ارسال می گردد و طی فرایندهای مختلف پتاس می گردد.